Είναι γνωστό ότι στη χώρα μας ουδέποτε υπήρξε επαρκής χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας και, ακόμη λιγότερο, στρατηγικός σχεδιασμός για την αξιοποίηση του πλούσιου ανθρώπινου δυναμικού που δημιουργείται στα ελληνικά πανεπιστήμια και τα κέντρα έρευνας.

Οσο για την κοινωνική αξιοποίηση της παραγόμενης επιστημονικής γνώσης και την εκμετάλλευση της έρευνας για την ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, αυτά ήταν και παραμένουν… άπιαστα όνειρα.

Μια από τις πιο καταστροφικές συνέπειες αυτού του γεγονότος είναι η μαζική φυγή των νέων και πολλά υποσχόμενων Ελλήνων επιστημόνων, οι οποίοι υποχρεώνονται να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό για να αξιοποιήσουν τον χρόνο και το χρήμα που επένδυσαν -οι ίδιοι, οι οικογένειές τους και το κράτος- για την πολύχρονη εκπαίδευσή τους.

Σε μια προσπάθεια ανατροπής αυτής της εμφανώς ατελέσφορης πολιτικής, αλλά και του κλίματος ηττοπάθειας και απογοήτευσης που επικρατεί στο πεδίο της έρευνας, η κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργήσει το ΕΛΙΔΕΚ, ένα σύγχρονο Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Κώστα Φωτάκη, αναπλ. υπουργού για θέματα Ερευνας και Καινοτομίας, το ΕΛΙΔΕΚ αποτελεί το φιλόδοξο -αλλά αναγκαίο όσο ποτέ- εγχείρημα για την ανάπτυξη ενός ενιαίου χώρου Ερευνας-Παιδείας-Οικονομίας.

Ενα ίδρυμα που, εφόσον αφεθεί να λειτουργήσει πέρα από τα μικροπολιτικά και κοντόφθαλμα συντεχνιακά συμφέροντα, θα συνεισφέρει ουσιαστικά όχι μόνο στην επιστημονική αλλά και στην παραγωγική ανασυγκρότηση της πολύπαθης χώρας μας.

Ετσι, πριν από έναν χρόνο (στις 15.7.2016) υπεγράφη επίσημα η συμφωνία μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη χρηματοδότηση -με εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους- της εθνικής έρευνας μέσω του νεοσύστατου ΕΛΙΔΕΚ.

Υλοποιώντας το πρόγραμμα

Το πρώτο αποφασιστικό βήμα για την υλοποίηση των δράσεων του ΕΛΙΔΕΚ έγινε την προηγούμενη Πέμπτη με την επίσημη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των προτάσεων 2.114 υποψήφιων διδακτόρων. Από αυτούς τους υποψηφίους περισσότεροι από 500 θα λάβουν υποτροφία για την εκπόνηση της διδακτορικής τους διατριβής.

Σύμφωνα με το σχετικό δελτίο Τύπου, οι προτάσεις υποβλήθηκαν τον Νοέμβριο του 2016 και αξιολογήθηκαν με κριτήριο το επιστημονικό υπόβαθρο και την ικανότητα των υποψηφίων να υλοποιήσουν το ερευνητικό έργο που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο της διατριβής τους.

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται η ιδιαίτερη σημασία που δόθηκε από το ΕΛΙΔΕΚ στη διαφάνεια της όλης διαδικασίας αξιολόγησης η οποία έγινε σε δύο φάσεις: κατ’ αρχάς, για κάθε μεμονωμένη πρόταση γνωμοδότησαν δύο ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες, ενώ η τελική αξιολόγηση και κατάταξη των προτάσεων έγινε από ειδικές επιτροπές που αποτελούνταν από καταξιωμένους ειδικούς σε κάθε επιστημονική περιοχή.

Συνολικά 232 επιστήμονες ενεπλάκησαν στη διαδικασία αυτή, η οποία εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των προτάσεων ήταν επίπονη και χρονοβόρα.

Σημειώνεται επίσης ότι οι δράσεις του ΕΛΙΔΕΚ αποτελούν συγκεκριμένη πολιτική πρωτοβουλία του ΥΠΕΠΘ για τη στήριξη των νέων επιστημόνων όσο και της έρευνας που διεξάγεται στα ΑΕΙ και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας. Οι συνολικά διαθέσιμοι πόροι για την τριετία 2017-19 ανέρχονται σε 240 εκατ. ευρώ και προέρχονται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (60 εκατ. ευρώ τα οποία ήδη έχουν καταβληθεί) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (180 εκατ. ευρώ).

Για τη χρηματοδότηση της συγκεκριμένης δράσης ήταν διαθέσιμα, αρχικά, 8,5 εκατ. ευρώ. Ομως, εξαιτίας του υψηλού επιπέδου των προτάσεων που υποβλήθηκαν, το ποσό αυτό αυξήθηκε στα 13,5 εκατ. ευρώ, ώστε να γίνει δυνατή η στήριξη μεγαλύτερου αριθμού υποψήφιων διδακτόρων.

Το ύψος της κάθε υποτροφίας ανέρχεται στα 900 ευρώ τον μήνα και η διάρκειά της μπορεί να κυμαίνεται από 1 έως 3 έτη. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν μοναδικό παράδειγμα έμπρακτης παρέμβασης για τη στήριξη του επιστημονικού δυναμικού της χώρας σε τόσο μεγάλη κλίμακα.

Η κανονικότητα και η συνέπεια στις σχετικές προκηρύξεις δημιουργούν τη δυνατότητα προγραμματισμού και διανοίγουν προοπτικές σταδιοδρομίας για το μέλλον, αποτελώντας ένα σοβαρό βήμα ανάσχεσης της μονόπλευρης φυγής επιστημόνων στο εξωτερικό.

Οσον αφορά την κατανομή των επιτυχόντων στους τέσσερις βασικούς επιστημονικούς τομείς είναι: 122 υπότροφοι στις Φυσικές Επιστήμες, 125 υπότροφοι στις Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογικές Επιστήμες, 129 υπότροφοι στις Επιστήμες Ζωής, 129 υπότροφοι στις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι, μέσω της συγκεκριμένης δράσης του ΕΛΙΔΕΚ, παρέχεται σημαντική ενίσχυση στον τομέα των Ανθρωπιστικών-Κοινωνικών Επιστημών ο οποίος, τα τελευταία χρόνια, πάσχει από σοβαρή υποχρηματοδότηση.

Αυτό μας αποκαλύπτει τη νέα, πιο ισορροπημένη στρατηγική για την έρευνα στη χώρα που διαμορφώνεται και θα διατρέχει όλες τις ερευνητικές δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΛΙΔΕΚ.

Με την ευκαιρία της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων αξιολόγησης ο αναπληρωτής υπουργός Ερευνας και Καινοτομίας Κώστας Φωτάκης δήλωσε:

«Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των υποψήφιων διδακτόρων αποτυπώνουν έμπρακτα τη βούληση της κυβέρνησης να στηρίξει τους νέους επιστήμονες, τη σημαντικότερη παρακαταθήκη για την επόμενη μέρα, για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

»Ο θεσμός του ΕΛΙΔΕΚ αποτελεί ένα πρόσθετο, πολύτιμο και ευέλικτο εργαλείο στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης και πλήρους ερευνητικής πολιτικής, προσαρμοσμένης στις σημερινές ανάγκες της χώρας.

»Η ποιότητα και το μέγεθος των παρεμβάσεων αναμένεται να αποτελέσουν ισχυρό αντίδοτο στη δικαιολογημένη απογοήτευση των νέων επιστημόνων και στις τάσεις μονόπλευρης φυγής στο εξωτερικό, το «brain-drain» που έχει ενταθεί κατά τα χρόνια της κρίσης. Η δημιουργία ελκυστικών ευκαιριών και προοπτικών σταδιοδρομίας βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας.

»Με μια σειρά ανάλογων πρωτοβουλιών που ήδη υλοποιούνται με τρόπο αποτελεσματικό, συνεπή και συγκροτημένο, η κυβέρνηση αξιοποιεί βήμα προς βήμα το εξαιρετικό επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει η χώρα για τη διαμόρφωση ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου που θα έχει βάση την Οικονομία της Γνώσης».